Het zaai systeem voor Tillandsia's op kleine schaal
- een geïllustreerde instructie.

Ik ben al van af 1975 bezig met het zaaien van Tillandsia's en het is nog steeds een uitdaging voor me. Jaarlijks zaai ik nog steeds vele nummers en soorten. Natuurlijk kiemt niet alles en wil niet alles onder mijn zg. sub-optimale omstandigheden groeien. Dat wil zeggen, onze kas is gelegen op de NWW kant van ons huis, met dus veel schaduw, dat vooral in de winter dagen erg ongunstig is.

Door de jaren heen heb ik een systeem ontwikkeld dat voor de meeste Tillandsia soorten voor mij werkt. Dat wil zeggen dat ik vele soorten kan kweken op een en dezelfde manier en zonder daar veel werk aan te hebben. Het systeem bestaat in hoofdlijnen uit 4 fasen: 1. het zaaien op groen schermdoek; 2. het overzetten van de kleine plantjes op horre-gaas; 3. het overzetten van de plantjes op bamboe stokken en 4. de plantjes op halve wijn kurken monteren.

1. Fig 1 geeft een indruk van een schermdoek raam/stuk van ca. 60x40 cm, met bamboe stokjes zowel boven als onder om het raam strak te houden. Twee roestvrijstalen ijzerdraad haken aan het bovenste stokje maakt het mogelijk de ramen aan een draad te hangen en onder elkaar in sequentie te hangen. De vlakjes (monsters) zaden zijn van verschillende jaren en kleine labels zijn in de rechter bovenhoek van het vlakje gemonteerd met een geïsoleerd koperdraadje.

2. Fig. 2 toont een detail van het schermdoek met twee zaadvlakjes, de bovenste 1 maand geleden gezaaid en waarin de kiemen al zichtbaar zijn en het onderste dat net gezaaid is. Ongeveer 25-50 zaden worden uitgespreid in een vlakje en besproeid met regenwater. Na een jaar kun je kleine plantjes verwachten zoals de zien zijn in fig. 3, maar niet alle soorten groeien bij mij zo snel en zullen dus minder ver ontwikkeld zijn.

3. Op de labeltjes (uit een groter plastic label geknipt) zie je een deel van de registratie. Het nummer bestaat uit jjmm-xx, twee cijfers voor het jaar, twee voor de maand en na het streepje nog twee voor het volgnummer. In dit geval 1306-24 (nr. 24 gezaaid juni 2013). Aan de andere kant van het etiket staat de afkorting van de naam. alle andere informatie is terug te vinden in het zaai-boek.

4. Na enige jaren zullen de zaailingen elkaar gaan verdringen, met een kans dat ze te lang nat blijven en dood gaan, vooral 's winters. Fig. 4 en 5 tonen een aantal vlakjes met zaailingen die ca. 3 jaar oud zijn en al behoorlijk dicht op elkaar komen te zitten, maar deze kunnen nog in ieder geval een jaar blijven zitten. Ik wil liever dat de plantjes nog iets groter zijn voordat ik ze over ga zetten naar fase 2 van het systeem.

5. Het elkaar verdringen is niet het enige probleem, want de plantjes vormen hecht worteltjes, waarmee ze zich vast zetten aan het schermdoek waardoor ze moeilijker van het gaas af te halen zijn als ze daar te lang op zitten. Normaal zijn ze makkelijk met de nagels los te maken, maar enige zullen zeker losbreken van hun wortels en daarmee zodanig beschadigen dat ze niet te verlijmen zijn. Na het uit elkaar halen en schonen van de plantjes (worteltjes afknippen tot ca. 3 mm), kunnen ze 1 cm uit elkaar geplakt worden op het horre-gaas van fase 2.

6. Ik gebruik Bison Kit, waarmee het gemakkelijk is om kleine druppeltjes op de kruispunten van het daar onder gelegen geplastificeerde 1 cm hokjes gaas (zie fig.6) aan te brengen (normaal horizontaal op een tafel liggend). Je moet wel doorwerken en een lijn in korte tijd (enige minuten) af werken, anders krijg je het horre-gaas niet meer van het ijzergaas af. De volgende rij is ook 1 cm van de vorige af, maar een halve cm naar onderen verschoven om de plantjes alternerend t.o.v. de vorige lijn te krijgen, waardoor ze meer ruimte krijgen (instellen op naastliggende draad in het ijzergaas).

7. Natuurlijk worden ook de labels overgezet en fig.7 toont meer detail. Het beste is een niet te hard potlood (HB) te gebruiken. Dit vervaagt niet door het koolstof tijdens de vele jaren dat het etiket bij de plantjes blijft. Het is beter niet te dun plastic te gebruiken, omdat dit breekbaar wordt door uitharden. Je kan de kleine gedroogde lijmdruppels zien zitten, waarmee de alternerende zaailingen aan het gaas vast zitten. Als er stevige worteltjes waren, dan druk ik deze in de lijm door het gaas heen.

8. Vaak duurt het langer voor het gehele raam vol is, waardoor de plantjes aan de rechter kant, waar ik begonnen ben, groter zijn dan links, zie fig.8. Het fase 2 raam is vergelijkbaar met het vorige qua grootte en gebruik van stokjes, behalve het gaas. Het direct op horre-gaas zaaien bevalt mij niet omdat dit langer nat blijft en algengroei veroorzaakt, wat de kieming en groei van de plantjes nadelig beïnvloed. De horre-gaas ramen worden droger gehouden en zijn veel makkelijker voor het verlijmen van de plantjes.

9. Fig. 9 geeft een 'close up' van een raam met plantjes van verschillende grootte. Hier wordt ook het verschil tussen de soorten duidelijker door de kleur en vorm van de plantjes. Niet alle plantjes zijn van dezelfde leeftijd, maar die in het midden zijn inmiddels wel al 7 jaar oud. Onder optimale omstandigheden zouden ze wel al veel groter zijn geweest, maar dit zijn de omstandigheden waarmee ik moet werken.

10. Het zal niet lang meer duren alvorens de plantjes op het raam, vooral rechts, elkaar gaan verdringen en dus meer ruimte nodig hebben. Dat zal het moment zijn waarop de plantjes overgezet worden op de bamboe stokken van fase 3, zie fig.10. Het gaas wordt in overlangse stroken geknipt, de uiteinde verbonden latend, om zo een lange strook te krijgen. De bamboe stokken krijgen een roestvrij stalen haak aan de bovenzijde en een oog aan de onderzijde, zodat ze onder elkaar gehangen kunnen worden.

11. Hier zie je drie van deze net overgezette stokken, waarop je kunt zien dat de plantjes zich nog niet opgericht hebben. Dat duurt altijd even voordat alle plantjes weer dezelfde kant op staan. Vele van hen staan een beetje zijwaarts of zelfs op z'n kop, hetgeen god te zien is in fig.11. De lijm heeft zijn werk gedaan en de plantjes zitten inmiddels vast met vele worteltjes die door het gaas steken, hetgeen ook helpt om hen goed vast op de stok te krijgen tijdens het winden van de strook om de stok.

12. Zelfs deze dunne bamboe stokjes zijn onder mijn omstandigheden sterk genoeg om de plantjes vele komende jaren te ondersteunen. In fig.12 kun je zien hoe strak en dicht de strip om de stok gebonden is, bijna geen deel van de stok niet bedekkend. Toch krijgen de plantjes veel meer ruimte bij deze overzetting. De worteltjes zullen tijdens het aanbrengen zijwaarts buigen en komen strak tussen stok en gaas vast te zitten. Als de plantjes soms bij dit proces los komen, dan hoef ik ze alleen op het juiste moment tijdens het opdraaien even op hun plaats te drukken om ze goed vast te krijgen.

13. Bij het omwinden begin ik boven aan de stok, door de ijzeren haak door het einde van de gaas strook te drukken en het hiermee vast te zetten. Dan neerwaarts omwinden en uiteindelijk beneden vast te zetten met een geïsoleerd koperdraadje. Meestal gebruik ik aan de uiteinden en tussendoor ook nog wat Bison Kit om het op de plaats te houden. Fig. 13 laat drie wat oudere stokken zien met plantjes die er aan toe zijn om naar de laatste fase van het systeem overgezet te worden, nl. op een halve wijnkurk.

14. Als je nog geen reden had om wijn te drinken, dan geef ik je er hier een. Het probleem vandaag de dag is dat alleen nog dure wijnen natuurlijke wijn kurken hebben, maar zelf heb ik genoeg kurken om nog vele jaren uit te zingen. De kurk wordt in tweeën geknipt met een snoeischaar. Dan wordt er een roestvrij stalen draad haak aan gemaakt, zodat het op een geplastificeerde 5 cm gaas-rek gehangen kan worden. Fig. 14 en 15 tonen twee delen van zo'n rek, vol met zg. kurkplantjes. De kurk wordt eerst met een rasp opgeruwd op de plaats waar het plantje moet komen.

15. Ik gebruik vergelijkbare lijm, maar minder vloeibaar, nl. Bison Tix Gel. Dit is contactlijm, hetgeen inhoud dat de lijm half droog moet zijn alvorens je de plantjes stevig vast kunt duwen. Druk de plantjes in relatief weinig lijm en laat ze even 5-10 minuten liggen, alvorens ze stevig vast op hun plek te drukken. Zorg er voor dat ze goed schoon en droog zijn en dat de wortels kort geknipt zijn, anders drukt de plant zich van het kurk. Sommige plantjes vormen makkelijk wortels en zetten zichzelf vast, maar anderen hebben langer nodig, maar de lijm is sterk genoeg om de planten voor minimaal een jaar op hun plaats te houden.